Hai khái niệm mua bán và sáp nhập doanh nghiệp không hẳn là đồng nhất và đi liền với nhau. Pháp luật Việt Nam cũng chưa có định nghĩa cụ thể khiến cho các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn khi đối mặt với vấn đề này. Việc xác định vị trí của các doanh nghiệp trong mối quan hệ với nhau quyết định đến việc thương vụ hai thành một là mua bán hay sáp nhập.
1. Bản chất
Nếu như doanh nghiệp, công ty A mua lại hay “thôn tính” công ty B lúc này, A trở thành chủ sở hữu của B. Điều này ta thường thấy, công ty lớn hơn thua mua thâu tóm lại các công ty bé mà người ta vẫn hay ví gọi là cá lớn nuốt cá bé. Công ty B bị mua lại không còn tồn tại, chỉ còn bên mua – A tồn tại. Đây chính là mua bán doanh nghiệp.
Còn việc hai doanh nghiệp có cùng quy mô đồng thuận hợp lại thành một doanh nghiệp mới thay vì hoạt động và sử hữu riêng lẻ. Các công ty cũ đều không còn tồn tại, ngừng giao dịch trên thị trường. Đây gọi là sáp nhập doanh nghiệp.
Trên thực tế, tùy theo lợi ích mà các công ty hay doanh nghiệp gọi thương vụ của mình là mua bán hay sáp nhập dù bản chất của chúng có đúng như vậy hay không. Có thể một thương vụ mua bán sẽ được coi là sáp nhập và ngược lại một thương vụ sáp nhập cũng có thể công bố rằng đó là thương vụ mua bán.
Sự phân biệt này thường được nhìn nhận từ sự hợp tác hay thù địch giữa các bên doanh nghiệp. Một thương vụ mua bán cũng có thể được gọi là sáp nhập khi cả hai bên đồng thuận liên kết cùng nhau vì lợi ích cho cả hai công ty. Nhưng khi bên bị mua không muốn bị thâu tóm thì sẽ được coi là một thương vụ mua bán. Một thương vụ được coi là mua bán hay sáp nhập hoàn toàn phụ thuộc vào nhìn nhận của Ban giám đốc, nhân viên và cổ đông của công ty.
Đối với sáp nhập thì toàn bộ tài sản của doanh nghiệp bị sáp nhập sẽ được gộp chung với tài sản của doanh nghiệp sáp nhập. Còn đối với mua lại thì không nhất thiết toàn bộ mà đôi khi chỉ là một bộ phần tài sản của doanh nghiệp bị mua lại phải gộp chung với tài sản của doanh nghiệp mua lại. Điều này phụ thuộc vào quy mô của thương vụ mua lại.
2. Hệ quả pháp lý
Sáp nhập doanh nghiệp: Sau khi đăng ký kinh doanh, công ty bị sáp nhập chấm dứt tồn tại, công ty nhận sáp nhập được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của các công ty bị sáp nhập.
Mua bán doanh nghiệp: Sau khi hợp đồng có hiệu lực, công ty bị mua lại sẽ chấm dứt hoạt động đối với phần bị mua lại, công ty mua lại được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác của phần công ty bị mua lại.
