Luật Nhà ở năm 2023 gồm 13 Chương, 198 Điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/8/2024. Những điểm mới, quy định được sửa đổi, bổ sung trong Luật Nhà ở năm 2023 được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, các doanh nghiệp trong tiếp cận, phát triển nhà ở.
Thứ nhất, về Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia, chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở.
Luật Nhà ở năm 2023 đã quy định về kỳ chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở cấp tỉnh, trong đó bỏ quy định về kế hoạch phát triển nhà ở hàng năm; quy định chặt chẽ hơn về việc điều chỉnh chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở; bỏ quy định lấy ý kiến Bộ Xây dựng khi thực hiện thủ tục xây dựng, phê duyệt chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở.
Thứ hai, về phát triển nhà ở
Đã sửa đổi, bổ sung một số quy định về phát triển nhà ở thương mại, nhà ở công vụ, nhà ở tái định cư, nhà ở riêng lẻ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia phát triển nhà ở như: Bổ sung quy định các giai đoạn của dự án đầu tư xây dựng nhà ở để làm rõ quy trình đầu tư xây dựng dự án nhà ở.
Sửa đổi, bổ sung quy định về chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở thương mại, theo đó quy định nhà đầu tư có quyền sử dụng đất hoặc thỏa thuận nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án xây dựng nhà ở thương mại theo quy định của Luật Đất đai thì thuộc trường hợp được chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư làm chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở thương mại mà không phải thông qua đấu giá, đấu thầu để đảm bảo thống nhất với Luật đất đai.
Sửa đổi, bổ sung quy định về đối tượng và điều kiện được thuê nhà ở công vụ mở rộng đối tượng được thuê nhà ở công vụ (cán bộ, công chức thuộc cơ quan của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản này được điều động, luân chuyển, biệt phái từ địa phương về cơ quan trung ương công tác giữ chức vụ từ Phó Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ và tương đương trở lên; được điều động, luân chuyển, biệt phái từ cơ quan trung ương về địa phương công tác hoặc từ địa phương này đến địa phương khác để giữ chức vụ từ Phó Chủ tịch UBND cấp huyện, Phó Giám đốc Sở và tương đương trở lên.
Bên cạnh đó, bổ sung một số quy định về phát triển nhà ở tái định cư để đảm bảo thống nhất, đồng bộ với Luật Đất đai. Luật Nhà ở năm 2023 cũng thắt chặt hơn việc phát triển nhà ở riêng lẻ để kinh doanh của hộ gia đình, cá nhân để đảm bảo an toàn, tính mạng cho người dân, theo đó phân định rõ trường hợp phải lập dự án đầu tư xây dựng nhà ở (nhà ở có từ 02 tầng trở lên mà tại mỗi tầng có thiết kế, xây dựng căn hộ để bán, để cho thuê mua, để kết hợp bán, cho thuê mua, cho thuê căn hộ; nhà ở có từ 02 tầng trở lên và có quy mô từ 20 căn hộ trở lên để cho thuê).
Trường hợp không phải lập dự án nhưng phải đáp ứng điều kiện về đầu tư xây dựng (đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà ở nhiều tầng nhiều căn hộ của cá nhân theo quy định của Bộ trưởng Bộ Xây dựng; đáp ứng yêu cầu về PCCC theo quy định của pháp luật về PCCC đối với nhà ở nhiều tầng nhiều căn hộ của cá nhân; đáp ứng điều kiện theo quy định của UBND cấp tỉnh về đường giao thông để phương tiện chữa cháy thực hiện nhiệm vụ chữa cháy tại nơi có nhà ở nhiều tầng nhiều căn hộ của cá nhân).
Thứ ba, về cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư
Nhiều chính sách của Luật Nhà ở năm 2023 sẽ tạo động lực mạnh mẽ trong việc thúc đẩy công tác cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư và khuyến khích các doanh nghiệp tham gia thực hiện dự án trong thời gian tới.
Trong đó, quy định miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với toàn bộ diện tích đất của dự án và không phải thực hiện thủ tục xác định giá đất, tính tiền sử dụng đất, tiền thuê đất được miễn theo quy định của pháp luật về đất đai.
Được kinh doanh đối với diện tích nhà ở còn lại sau khi đã thực hiện bố trí tái định cư và diện tích kinh doanh dịch vụ, thương mại trong phạm vi dự án. Chủ đầu tư dự án đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư không phải nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất khi bán căn hộ thuộc nhà chung cư được cải tạo, xây dựng lại trên diện tích đất xây dựng nhà chung cư hiện hữu sau khi đã bố trí tái định cư.
Quy định việc chấp thuận chủ trương đầu tư dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư được thực hiện theo quy định của Luật Nhà ở năm 2023, không thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư tham gia đầu tư, xây dựng cải tạo lại nhà chung cư cũng như giải quyết một số bất cập trong việc thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư trên thực tế thời gian vừa qua.
Quy định rõ quyền và trách nhiệm của chính quyền địa phương, chủ đầu tư, các chủ sở hữu nhà chung cư trong việc di dời chủ sở hữu, người sử dụng nhà chung cư, cưỡng chế di dời, phá dỡ nhà chung cư; việc bố trí kinh phí di dời, cưỡng chế di dời, phá dỡ nhà chung cư.
Sửa đổi, bổ sung về lựa chọn chủ đầu tư đảm bảo thuận lợi hơn, khắc phục tình trạng chậm cải tạo các dự án chung cư cũ trong thời gian vừa qua.
Mặt khác, quy định bổ sung việc chủ sở hữu nhà chung cư phải đóng góp kinh phí để xây dựng lại nhà chung cư đối với các nhà chung cư được xây dựng sau năm 1994. Các chính sách của Luật Nhà ở năm 2023 nhằm thúc đẩy việc cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư cũng là một chính sách an sinh – xã hội lớn giúp sớm đưa người dân tái định cư được ổn định cuộc sống, đảm bảo điều kiện sống cũng như an toàn, tính mạng, tài sản cho người dân.
Thứ tư, về chính sách về NƠXH
Luật Nhà ở năm 2023 đã giải quyết được nhiều bất cập cho doanh nghiệp kinh doanh BĐS cũng như các địa phương trong thời gian.
Cụ thể, liên quan đến việc bố trí quỹ đất dành để phát triển NƠXH, Luật Nhà ở năm 2023 quy định tại các đô thị loại đặc biệt, loại I, loại II và loại III, căn cứ quy định của Chính phủ, UBND tỉnh quyết định việc chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại phải dành một phần diện tích đất ở trong dự án đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng NƠXH hoặc bố trí quỹ đất NƠXH đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật ở vị trí khác ngoài phạm vi dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại tại đô thị đó hoặc đóng tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng NƠXH.
Như vậy, nghĩa vụ về NƠXH của các chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại được thực hiện linh hoạt hơn Luật Nhà ở năm 2014.
Luật mới cũng quy định, miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với toàn bộ diện tích đất của dự án và không phải thực hiện thủ tục xác định giá đất, tính tiền sử dụng đất, tiền thuê đất được miễn theo quy định của pháp luật về đất đai.
Chủ đầu tư dự án NƠXH được hưởng lợi nhuận định mức tối đa 10% đối với phần diện tích xây dựng NƠXH, được ưu đãi tối đa 20% tổng diện tích đất ở (hoặc 20% tổng diện tích sàn xây dựng của dự án) để xây dựng công trình, kinh doanh dịch vụ, thương mại, nhà ở thương mại theo chủ trương đầu tư dự án đã được chấp thuận.
Bổ sung Tổng liên đoàn lao động Việt Nam là cơ quan chủ quản dự án đầu tư xây dựng NƠXH bằng nguồn tài chính công đoàn cho công nhân, người lao động thuộc đối tượng được hưởng chính sách NƠXH thuê.
Ngoài ra, bổ sung thêm hình thức phát triển nhà lưu trú công nhân và phát triển nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân để tạo điều kiện cho các đối tượng là công nhân, đối tượng lực lượng vũ trang nhân dân được tiếp cận nhà ở; cho phép doanh nghiệp sản xuất trong KCN được thuê lại nhà lưu trú công nhân để bố trí cho công nhân của mình thuê lại.
Bãi bỏ quy định về điều kiện cư trú khi mua, thuê mua NƠXH chỉ còn điều kiện về nhà ở và thu nhập để giúp người dân dễ dàng tiếp cận NƠXH; đối với trường hợp thuê NƠXH thì không yêu cầu bắt buộc phải đáp ứng các điều kiện về nhà ở, thu nhập, chỉ cần đúng đối tượng.
Hoàn thiện hơn việc lựa chọn chủ đầu tư dự án NƠXH để đảm bảo đồng bộ với pháp luật về đầu tư, đất đai, đấu thầu. Quy định cụ thể phương pháp, thời điểm xác định nhằm bảo đảm cụ thể, dễ thực hiện trong việc xác định giá bán, cho thuê mua, cho thuê NƠXH.
Thứ năm, về tài chính để phát triển nhà ở
Luật Nhà ở năm 2023 đã hoàn thiện chính sách liên quan đến việc huy động vốn để phát triển nhà ở.
Thứ sáu, về quản lý, sử dụng nhà ở
Luật Nhà ở năm 2023 đã bổ sung quy định về việc chuyển đổi công năng nhà ở để giải quyết một số quỹ nhà ở đã đầu tư xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách nhưng không đưa vào sử dụng để bảo đảm tối ưu hóa việc quản lý, sử dụng nhà ở tránh lãng phí nguồn lực (chuyển đổi từ nhà ở phục vụ tái định cư sang NƠXH; chuyển đổi từ nhà ở công vụ hoặc NƠXH khi không còn nhu cầu sử dụng sang nhà ở phục vụ tái định cư; chuyển đổi nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước sang nhà ở công vụ hoặc sang NƠXH để cho thuê; các trường hợp chuyển đổi khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ).
Thứ bảy, về quản lý, sử dụng nhà chung cư
Luật mới đã sửa đổi, bổ sung một số quy định về sở hữu chung, sở hữu riêng, khai thác nguồn thu từ phần sử dụng chung của nhà chung cư nhằm khắc phục các tranh chấp, khiếu kiện trong quản lý sử dụng nhà chung cư xảy ra trên thực tế trong thời gian vừa qua.
